İzmir’de 27 Kasım Pazar günü Göztepe-Altay maçında ve sonrasında yaşanan olaylar, sporda şiddet konusunu gündeme getirdi. Şiddetin psikolojisi üzerine farklı görüşler bulunduğunu söz eden Uzman Klinik Psikolog Davet Beyaz, “Varoluş gereği şiddet, temel bir dürtüdür ve içsel bir savunmadır. Buna ilaveten şiddet, topluluk içinde etkileşim halinde olan insanın grup içi otorite sağlamak, diğerinin varlığını tehdit unsuru olarak gördüğünde veya görme eğilimi gösterdiğinde ötekini bu konuda denemek yahut sindirmek için karşı tarafa uyguladığı zarar vermeye yönelik bir uğraştır” dedi. Beyaz, sporda şiddet ve saldırganlık davranışlarının gerginlik, hudut, gerilim, aidiyet algısı, bağlılık duygusu üzere farklı nedenlerden kaynaklandığına dikkat çekti.
Üsküdar Üniversitesi NP Etiler Tıp Merkezi Uzman Klinik Psikolog Davet Beyaz, İzmir’de 27 Kasım Pazar günü olaylı derbi Göztepe-Altay maçında ve sonrasında yaşanan olaylarla gündeme gelen sporda şiddet konusunu kıymetlendirdi.
Günümüzde sporun dünyanın çabucak her yerinde izleyicisi olan ve süratle büyüyen-büyümeye de devam eden bir sanayi haline geldiğini belirten Uzman Klinik Psikolog Davet Beyaz, “Özellikle de futbol, finansal olarak bakıldığında hayli büyük sayıları kapsayan bir bölüm halini almıştır. Dünya üzerinde pek çok kişi bu dalın üretimiyle ve tüketimiyle epey yakın bir formda ilgilenmekte ve takip etmektedir. Ortaya çıkış emelinin bilakis sporun yıllar içerisindeki değişim ve dönüşüm süreci sonunda gayret ve rekabetin günbegün artması, sporun gerek üreticileri gerekse de tüketicileri üzerinde olumsuz bir algının oluşmasına ve şiddete de sebebiyet verebilmektedir.”dedi.
Sporda şiddetin nedenleri
Uzman Klinik Psikolog Davet Beyaz, yapılan çalışmalar doğrultusunda sporda şiddetin nedenlerini incelediklerinde aşağıdaki faktörlerin öne çıktığını söyledi. Beyaz, bu faktörleri şöyle sıraladı:
- Sporu yönetenlerin, yöneticilerin tutum-davranışları,
- Rekabet hırsı,
- İtiraz etme ve karşı koyma sonucu oluşan saldırganlık,
- Kendi alanında ya da rakip alanda oynanan karşılaşmalar ve bu karşılaşmalara gelen fanatik-holigan seyircilerin neden olduğu saldırganlık,
- Fiziksel temas ya da sakatlanma sonucu fizikî acı,
- Oyuncuların ve izleyicilerin sosyo-kültürel durumları,
- Hakemlerin vermiş olduğu kararlar doğrultusunda oluşan yansılar,
- Seyirci tavırlarına taraf veren amigolar,
- Psiko-sosyolojik açıdan; kitle psikolojisi, benlik sunumu, kimlik yitimi, engellenilme ve haksızlığa uğrama duygusu olduğu istikametinde etkenlere ulaşılmıştır.
Şiddet, saldırganlık ve holiganizm ilişkisi…
Bir futbol müsabakasında bile planlayarak yaşanan bu şiddetin psikolojisine de değinen Uzman Klinik Psikolog Davet Beyaz, “Sporda şiddet konusunu ele aldığımızda şiddet, saldırganlık ve holiganizm kavramlarını ve birbirleriyle olan bağlantılarını incelemekte yarar var. Türk Lisan Kurumu sözlüğünde şiddet; karşı görüşte olanlara kaba kuvvet kullanma, kaba güç, his yahut davranışta aşırılık manalarına gelmektedir. Saldırganlık ise bireyin kendi fikir ve davranışlarını dıştaki direnmelere karşı, zorla karşısındakine benimsetme eforu, saldırgan bir biçimde davranma manalarına gelmektedir. Holiganizm dediğimizde de saldırganlığa dönüşen ve etrafındaki pahaları görmekten mahrum olmak durumuna denir. Fanatizm bir sevgi aksiyonu, holiganizm ise fanatizmin yarattığı saldırganlık boyutudur diyebiliriz.”diye konuştu.
Sporda şiddet, farklı nedenlerden kaynaklanıyor
Şiddetin psikolojisi üzerine farklı görüşler bulunduğunu söz eden Uzman Klinik Psikolog Davet Beyaz, “Varoluş gereği şiddet, temel bir dürtüdür ve içsel bir savunmadır. Buna ilaveten şiddet, topluluk içinde etkileşim halinde olan insanın küme içi otorite sağlamak, oburunun varlığını tehdit ögesi olarak gördüğünde yahut görme eğilimi gösterdiğinde ötekini bu hususta denemek veya sindirmek için karşı tarafa uyguladığı ziyan vermeye yönelik bir uğraştır. Sporda şiddet ve saldırganlık davranışları incelendiğinde ise gerginlik, hudut, gerilim, aidiyet algısı, bağlılık duygusu üzere farklı nedenlerden kaynaklanabilmektedir.” dedi.
Futbolda şiddetin en kıymetli kaynağı, uygun ekip makûs sonuç çelişkisidir
Uzman Klinik Psikolog Davet Beyaz, “Başka görüşe nazaran de ‘Toplumların hızlı değişim zamanlarında ortaya çıkan ve giderek kuralsızlığa dönüşen bireysel ve toplumsal kargaşa durumu, saldırgan davranışların ve şiddet eylemlerinin kaynağı olmuştur.’ Öteki bir görüşe nazaran ise ‘Futbolda şiddetin en önemli kaynağı, iyi takım-kötü sonuç çelişkisidir. Bireyin benlik tanımında takım sembollerinin yeri arttıkça bu çelişki büyüyecektir. Çelişkinin büyümesi baskıyı arttıracağından birey, bu çelişkiyi çözebilmek için uygun yükleme kaynaklarına yönelecektir’ denilmiştir.” diye konuştu.
Şiddetin çok istikametli ele alınması gerekir
Şiddetin tüm toplumlarda var olan ve gün geçtikçe giderek artmaya devam eden bir realite olduğunu kaydeden Uzman Klinik Psikolog Davet Beyaz, “Tüm dünyada yaygın olarak görülmesi, şiddet uygulanan tarafta geri dönüşü olmayan hasarlara neden olması, insan haklarını ihlal etmesi gerek toplumsal gerek bireysel düzeyde birçok soruna yol açması nedeniyle şiddet çok yönlü olarak ele alınması gereken bir sağlık sorunudur.”dedi.
Uzman Klinik Psikolog Davet Beyaz, çeşitli psikiyatrik bozuklarda örneğin, zekâ geriliğinde, davranım bozukluğunda, şizofrenide, his durum bozukluklarında, kişilik bozukluklarında öfke denetim sıkıntıları ve şiddetin daha yüksek oranlarda karşımıza çıktığını söyledi.
Çağrı Beyaz, şiddeti uygulayan bireylerin durumunu anlayabilmek için alanda yapılan çalışmalara bakıldığında şiddet uygulayan bireylerin küçük şeyleri sorun eden, sonlu ve inançsız bir kişiliğe sahip olan, toleransı düşük, dürtü denetimi zayıf, çok heyecanlı, öfke denetimi, sorun çözme ve irtibat hünerleri düşük, yalnız yahut dışlanmış bireyler oldukları sonucuna ulaşıldığını söyledi.
Bu tip olaylarda seyirci tesiri ortaya çıkabiliyor
Şiddete şahit olmanın psikolojisi ele alındığında da seyirci tesiri kuramından bahsedilebileceğini tabir eden Davet Beyaz, “Seyirci Tesiri, şahit olunan olaya, görgü şahitlerinin müdahale etme sorumluluğunun bir diğerinin göreviymişçesine davranarak müdahil olmaması olarak belirtilebilir. Yani Seyirci Tesiri Teorisi’ne nazaran bir şahit, bir olaya tek başına şahit olursa, o şahidin o duruma müdahale etme ihtimali, birden fazla şahidin olaya şahit olduğu duruma nazaran daha yüksek olabilmektedir. Yani paradoksal bir formda, ortada ne kadar çok şahit varsa, kurbanın yardım görme ihtimali artmamakta, tam aksine şahitlerin birbirine güvenerek kurbana yardım eli uzatmama ihtimali o kadar artmaktadır. Spor karşılaşmalarında da emsal dinamiklere ulaşmak mümkündür. Şiddeti uygulayan bireyler, taraftarlık psikolojisinin ötesinde ‘Nasılsa bir başkası halleder -Aman canım benim sorumluluğum mu?’ üzere kanılarla bu davranışlarını rasyonalize etmeye yönelim kelam konusu olabilmektedir” dedi.
Damgalanma korkusu sorunun kabullenilmesini engelliyor
Psikolojik rahatsızlıkların fark edilmesi ve kabul edilmesini engelleyen faktörlerin en değerli olanının damgalanma korkusu olduğunu tabir eden Uzman Klinik Psikolog Davet Beyaz, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Başta aile olmak üzere, iş ve toplumsal etrafta kişinin kendisine olumsuz manada farklı davranılacağı, birtakım kayıplar yaşayacağı korkusu kişinin birtakım belirtileri görmezden gelmesinde büyük bir tesire sahiptir. Kişinin yakınları açısından bakıldığında da bu durum benzeridir. Bu vesileyle, her şiddetin tabanında bir psikiyatrik rahatsızlık olmayacağı üzere, her psikiyatrik rahatsızlık da ‘şiddet’ biçiminde belirtiler göstermeyebilir. Şayet hayatımızın rastgele bir alanında maruz kaldığımız, oburlarının maruz kaldığını gözlemlediğimiz yahut kendi uyguladığımız rastgele bir çeşit şiddetin sebebinin psikiyatrik bir durum olduğunu düşünüyorsak ve bu durumda denetim etme sistemlerinin devre dışı kaldığını fark ediyorsak, ayrıyeten bu istikamette de yakın etrafımızdan yorumlar alıyorsak kesinlikle bu bahiste profesyonel takviye alınmasını sağlamalıyız.”
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
