Cumhur İttifakı’nın kalelerinden biri olan Trabzon, milliyetçi seçmenlerin hakim olduğu bir Karadeniz şehridir. Ekonomik krizin etkilerinin hissedildiği ilde, Körfez ülkelerinden gelen turistler şimdilik ekonomiyi canlı tutuyor. Kentteki gençler çok sert konuşmasalar da işsizlikten yakınıyorlar. Milletvekili adaylarının çok konuşulmadığı Trabzon’da kamuoyunun gündemindeki iki isim Cumhur İttifakı Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile aslen Trabzonlu olan İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu.
AKP’nin 4 milletvekili çıkardığı ilde, son seçimlerde CHP ve DÜZGÜN Partisi’nin bir milletvekili çıkarken bu kez AKP’nin hedefi 5, CHP – ÂLÂ Parti’nin ise 3 milletvekili çıkarması. DW Türkçe, seçimlere kısa bir süre kala 600 bin seçmenin bulunduğu Trabzon’da sokağın ve seçmenin nabzını tuttu, gazeteciler ve sivil toplum temsilcileriyle sohbet etti.
Cumhur İttifakı’nın oyların yaklaşık yüzde 70’ine sahip olduğu şehirde Erdoğan hâlâ en güçlü siyasi figür. İmamoğlu’nun memleketindeki etkisi “sınırlı” görünüyor. Sokak “Erdoğan’dan sonra İmamoğlu” diyor. 2018 genel ve 2019 yerel seçimlerine göre şehrin 14 Mayıs oy dağılımında sürpriz ya da şaşırtıcı bir sonuç yok. Gazeteci Elif Çavuş’a göre 70’lerde solun güçlü olduğu kent, yoğun göç nedeniyle artık sağın kalesi. Milliyetçi hassasiyetlerin yüksek olduğu kentte yerli ve milli projeler oy tercihlerinde değerli rol oynuyor.
Trabzon’da muhalefete rakip devlet
Trabzon’a girdiğiniz andan itibaren AKP’nin baskın seçim kampanyası hemen göze çarpıyor. Kentteki tüm billboardlarda, köprü ve üst geçitlerde AKP’nin bayrağı ve aday tanıtımları yer alıyor. AKP’nin Trabzon milletvekili adayı Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu’nun da kentteki etkisi bakanlık imkanlarıyla oldukça geniş.
Kent meydanında Bakanlığa bağlı TIR bulunmakta, projeler ve yatırımlar görsel olarak anlatılmaktadır. TOKİ’nin şantiyelerinde AKP logosu kadar Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Karaismailoğlu pankartları da dikkat çekiyor. Aynı şekilde dev Erdoğan resimlerinin neredeyse devlet kurumlarının binalarına asıldığı görülüyor.
Türkiye’nin ilk otomobil markası TOGG kent meydanında sergileniyorFotoğraf: Kıvanç El/DW
Türkiye’nin ilk yerli otomobili TOGG kent meydanında sergileniyor. “61 TS 1967” plakasıyla Trabzonspor’un kuruluş tarihini vurgulayan araç, vatandaşların ilgisini çekiyor. Araç hem Bakan Karaismailoğlu’nun resmi aracı hem de seçim propagandası amaçlı kullanılıyor.
TOGG’a vatandaşların ilgisi yoğun. TOGG önünde görüştüğümüz Şükrü Akçiçek isimli bir vatandaş, “Bu arabaya paramız yetmiyor, alamayacağız ama iyi ki yerli marka” diyor. Ayşegül Güner Öğretmen, “Savunma sanayinde devletin ne yaptığı ortada. Arabalar, gemiler onları sevindiriyor, onlar yokmuş, yapmışlar” diyor.
Sokak ekonomisinin gündemi
İktidara yakın, muhalefete yakın herkesin ortak gündemi ekonomi. Satın alma gücünün azalması dile getirilen en önemli sorundur. Ancak bu durum AKP ile ciddi bir kopuş oluşturmuşa benzemiyor.
Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Erkut Çelebi, hem iktidar hem de muhalefetin verdiği sözleri yakından takip ettiğini belirterek, “İnandığımız var, inanmayanımız var. gerçekleşeceğini vaat ediyor.” Trabzon’da Samsun, Ordu ve Rize’ye göre daha az yatırım yapıldığını söyleyen Erkut Çelebi, “Fazla yatırım yok. Karadeniz bölgesinde en az yatırım alan yerlerden biri biziz. Bürokrasi ve diaspora güçlü ama para kazananlar burada yaşamıyor, istihdam yaratmaya çalışıyoruz.” .
Trabzon’da yerel bir internet sitesi sahibi olan ve aynı zamanda Sözcü Gazetesi’nin temsilcisi olan Gazeteci Elif Çavuş, “Trabzon köyden kente göç etmiş bir kent. Bürokraside ağırlığı olan bir kent. Ama görüyoruz. yeterli yatırım alamadığını söyledi.”
Gazeteci Elif ÇavuşFotoğraf: Kıvanç El/DW
Alım gücünden şikayetçi olan vatandaşların bir kısmı bunu “zincir marketlerin oyunu” olarak yorumlayarak oy tercihlerine yansımayacağını söylüyor.
“Körfez ülkeleri ayakta tutuyor”
Körfez ülkelerinin Trabzon ekonomisini ayakta tuttuğunu söyleyen Oda Başkanı Erkut Çelebi, “Körfez turistlerinin bıraktığı paralar yüzünden Trabzon biraz rahat” diyor. Gazeteci Elif Çavuş bu noktada “Yalnızca bu turiste güveniliyor. Gelmezlerse ne olacağı ciddi bir soru işareti. Turizmi çeşitlendirmek için çalışmalar yapılması gerekiyor” uyarısında bulunuyor.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2022 verilerine göre başta Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri’nden (BAE) olmak üzere toplam 600 bin turist Trabzon’a geldi. 2023 yılına kadar bu rakamın 1 milyona çıkarılması hedefleniyor. Ancak Trabzon’un doğal güzelliklerinden dolayı Körfez ülkelerinden gelen turistler de bu ilde konut alıyor. Bu ilgi ise tüm Türkiye’de olduğu gibi şehirde de konut fiyatlarını ve kiraları yükseltti.
Arap turistlerin gelişinden memnun olan Trabzonlu seçmen, turistlere konut satışına tepki gösteriyor. Hurdacı Kadir Yılmaz, “Araplar çok ev alıyor. Bu yüzden fiyatlar artıyor” derken, AKP’li emekli çiftçi Vural Öksüz, “Araplara ev satmak yanlış. Alım gücümüzü köstekliyor” diyor.
İşsizlik, şehirdeki gençlerin en büyük endişesi. Gençler, “Kim gelirse gelsin iş gücünü bıraksın istihdam yaratsın” diyor. Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Çelebi, istihdamı artırmak için çalıştıklarını söylüyor.
Trabzon’daki seçim afişleri Fotoğraf: Kıvanç El/DW
Oy tercihi nedir?
Kentte Erdoğan ile en popüler isim Ekrem İmamoğlu. İBB Başkanı, ister iktidar yanlısı ister muhalefet olsun şehrin büyük çoğunluğunun “onur duyduğu” ve “takdir ettiği” bir isim. Gazeteci Elif Çavuş, “Ekrem İmamoğlu’nun kentteki etkisi tartışılmaz” yorumunu yaptı. AKP seçmeni Şükrü Akçiçek de “İmamoğlu bizim gururumuzdur, ileride parlayacaktır. Ama çok erken” diyor. Trabzonlu bir seçmen “Keşke Kılıçdaroğlu’nun yanında olmasaydı” görüşünü dile getiriyor.
Milliyetçilik, kentteki oy tercihlerinde ana etken. Erdoğan’ın tercih edilmesindeki başlıca sebepler arasında “Karadenizli olması” ve “yerli ve milli projeler” yürütmesi yer alıyor. Şehirde Erdoğan’ın ekonomiyi de düzelteceğine dair bir inanç var.
Kılıçdaroğlu isminin CHP tabanı dışında pek bir ağırlığı yok. CHP dışındaki seçmenin Kılıçdaroğlu’nu tercih etme sebepleri ise “ekonominin kötü durumu”, “kutuplaşma” ve iktidarın 21 yıllık yorgunluğu. Kılıçdaroğlu’na oy vermeyeceğim diyenlerin en çok seslerini yükselttiği konu HDP’nin verdiği destek.
Emekli Habib BalcıFotoğraf: Kıvanç El/DW
Konuştuğumuz emekli Habib Balcı, “Demirtaş’ı kaldırıp Erdoğan’ı içeri atacaklar. HDP ile yürüyen Kılıçdaroğlu’na güvenmiyorum” diyor. Öğretmen Ayşegül Güner, “HDP desteği alanlar benden destek alamazlar. HDP masada değil tamam, masada” diyor. Kılıçdaroğlu’nu tercih edeceğini söyleyen Cevher Aydınlı isimli vatandaş, “CHP’ye terörist demek doğru değil. Cumhuriyeti kuran partiye yönelik bu suçlama yanlış. HDP mi size gelip terörist oldu?” Karşıdan karşıya geçtiğinizde 22 yıllık yorgun bir hükümet var ve bu değişmeli.” . Aydınlı, oy verirken dikkat ettiği konunun “kutuplaşmayacak siyasi kişilik” olduğunu söylüyor.
Şehirde 2018 seçimlerinde cumhurbaşkanı adayı olarak Erdoğan yüzde 69 oy alırken, Cumhur İttifakı da aynı şekilde genel seçimlerde oyların yüzde 69’unu aldı. 14 Mayıs seçimlerinde de benzer bir tablo bekleniyor. Trabzon’da oy tercihlerini adaylardan çok liderler şekillendiriyor. AKP’nin kendi seçmeninin çoğu mevcut milletvekili adaylarını tam olarak tanımasa da oy tercihlerini değiştirmiyor. CHP adayları kentte sevilen isimler. CHP’nin 1. adayı Avukat Sibel Suiçmez, kentin tanınmış isimlerinden. İkinci sıradaki aday, mevcut milletvekili Ahmet Kaya, AKP’li, CHP’li herkesin sevdiği bir isim. İşadamı Yavuz Aydın, DÜZGÜN Partisi’nin birinci adayıdır. MHP’nin adayı il başkanı Bekir Sıtkı Tarım’dır.
AKP için kolay bir seçim olmayacak.
AKP’nin yüzde 55, Cumhur İttifakı’nın ise yüzde 69 oylarının bu seçimde büyük bir gerileme yaşayacağını ancak Erdoğan’ın partisinden çok oya sahip çıkacağını söyleyen Gazeteci Elif Çavuş’a göre AKP’nin bu seçimdeki milletvekili sayısı 4 üzerinden 3. e düşecek. CHP 1’den 2’ye çıkaracak. Diğer 1 milletvekilinin de İYİ Parti’ye gitme ihtimali var. İsmini vermek istemeyen ve 650 kişiyi istihdam eden Trabzonlu bir iş adamı, “Erdoğan’ın oyu fazla düşmeyecek ama AKP milletvekili sayısının 3’e düşeceğinden eminim” iddiasında bulundu.
AKP’nin Trabzon milletvekili adayı Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil KaraismailoğluFotoğraf: Kıvanç El/DW
AKP’liler ise 4 milletvekilinin garanti olduğunu ve 5’inci milletvekilini zorlayacaklarını savunuyor. MHP’nin 2018 oyununu savunması durumunda 1 milletvekili atanması mümkündür. Yeşil Sol Parti’nin kentte milletvekilliği ihtimali yok.
Trabzon’da meclis listelerinde değişiklik var. AKP’nin 2018 seçimlerinde milletvekili seçilen Muhammet Balta, Salih Cora, Adnan Günnar, Bahar Ayvazoğlu ve İYİ Parti’den seçilen Hüseyin Örs bir daha aday olmadı. İkinci aday olarak CHP’den milletvekili seçilen Ahmet Kaya’nın aday gösterilmesi “riskli” olarak yorumlandı. AKP yerel seçimlerde 18 ilçenin 13’ünü kazandı. CHP Beşikdüzü’nü, Çarşıbaşı ve Şalpazarı’nı MHP, Yomra’yı İYİ Parti, bağımsız aday ise Hayrat ilçesini kazandı. AKP, MHP’nin kazandığı 2 ilçede aday göstermedi.
Mani olmadan DW Türkçe’ye nasıl ulaşabilirim?
