elif gun
Loqman Polat di sala 1956an de li navçeya Licêyê veya girêdayî Amedê hatiye dini. Ew berî sala 1980yî çend caran ji aliyê dewletê ve hatiye girtin û dûv re jî border berdan. Ji sala 1984an û vir ve li Swêdê dimîne. Kovara “Helwest”ê derxist û di rêveberiya Kovara gel heviya de xebiti Di gelek Kovar û rojnameyên kurdî de nivîsên wî belav bûn. Li Swêdê dest bi nivîsandina çirokan kir. Gelenek çîrokên wî di rojname û covarên cihê de hatin weşandin (Polat, 2004). Azad Avcî di malpera Çandnameyê de ji bo pirtûka Loqman Polat ya bi navê Gulîzer, mijar û naveroka çirokan wiha rave dike: Pirtûkek nû, ku ji çîrokan pêk tê, ku her çîhrakêrje mînavê mîna beik dî mina dilopekê niqitand.
Loqman Polat’tan Hemberî neaxaftinû nenivîsandin, herwiha nebikaranîna zimanê kurdî şerekî gelek xurt li darxistiye. Ji ber ku asîmîlasyoneke ku leza wê roj bi roj lezgîntir alt û hikmekî neheq û ne mirovahi peyda kiriye, heye. Di çîrokên nivîskarî de residence wekî problemekî komînîkasyonê her zaman xwe mîna tişteki pir girîng û pirsgirêkeke sereke ber çavan radixe. Eva tipa yekemîn ya herî balkêş e. Ya Duyemîn jî ew e ku, dîsa bi rewşa ziman ve gelek têkîldar e, ew jî di rasteqîniya dilînên neteweyî û lehengên wî nin. Ya sêyemîn jî Eşqû evîndarî ye. Her çi qas Azad Avcî ji bo Loqman Polat tu rexneyên tûj neke jî lêbelê nermbûn û veşartina hin tiştan di vê nivîsê de heyecanlı. Pirtûk ji aliyê weşanxaneya Helwestê ve tê weşandin. Dema ku em li berga pêşîn ya pirtûk dinhêrin wêneyekî cekdarekî, tivinga wî li ser milê wî, ew li pêş dimeşe ber bi çiya û newalan ve dıçe. Di bergê de peşî mêrû pistre jin dixuye. Her çi qas jin wekî jineke azad, bihêz bixuye jî di çîrokan nivîskarî wek fantazi cih girtîne tene. Jin ji aliyê cinsi ve hatiye hakkında yorum yapın. Wekî di wêneyê bergê de dixuye, jin pistî mêr dixuyin an bi mêrekî ve hatine xuyakirin.
Xezala Binxetê çîroka yekem veya ve pirtûkê yiyin. Lehenga çirokê ya jin Xezal e. Ew bi yekî welatparêz re dizwice. Demê bi hev re dimînin paşê ji hev vediqetin. Geleneksel sal di ser derbas taban, rojekê mêrê wê bi nexweşiyeke bederman dikeve. Xezalê bi wi disewite her dilde. Dîsa jî li hemberî wî reis eû tu xerabiyan nafikire û çirok wisa diqede. Nivîskar, lehenga xwe ya jin Xezalê di nava Eşqeka platonic de tewîr dike. Xezala Binxetê, mêr û jin, Çalakû pasîf ji bo mebesta cinsi, din navbera mijar û tiştê û xwestinê’de yiyin. Her gav konut têkçûneke potansiyeli de devreye girer. Konut nûnertiya cinsi veya subjektîf (mêr an jin) di pêvajoya hebûnê de û centilmen vê nûnertiyê li wê derê tune, her xeyalek li pât wê derewek dî yê ku deri hejmareke bi sînor vedibêje. Alt pencerenin yan tarafındaki pergala direğini açın.
Di çîroka Xezala Binxetê de Xezal ji aliyê mêrekî Şoreşger ve te xapandin. Nivîskar serboriyê wî yên ku beriya bi Xezalê re bizwice tîne ziman. Tespîteke mühim veya femînîzmê ew e ku jin bi zorunlu di zimanekî ku ji hêla mêran ve hatiye çêkirin de dijîn. Vebêjer, di çîroka behsa lehengeke jin wisa set ku kirinên mêran di hismendeyeke mêranê hatine qebûlkirin. Vebêjer, lehenga çîrokê ya jin, yani Xezal bi zimanekî baviksalarî tî ziman. Di vê çarçoveyê de, gotina ku dilsoz û rûmetê bi du awayan tê fahm kirin: Pêşîn jin, ji malbat û hevjînên xwe re dilsoz in wekî ku nivîskar van li ser Xezale bar dike, ji ber ku yekê biew. Ya Duyemîn jî, di avahiya sosyolojik ya da baviksa rûmet û dilsoz skin ji jinan hêvî dikin. Em ve rasterast di mercurial ku Xezal tê de dijî, tabanın. Her gün yeniden canlanıyor. Têgîna “xîret” tê vê wateyê ku dilsoz deri ji jinan re ye. Mesken bi nêzikbûna nivîskar, bi lehengê xwe re têkildar e. Bêguman têgihiştina “bedewiyê” û “xweşîkî” û “xweş û xweşandî” û ew bi “paqijbûna” lehenga jin Xezalê ve girêdayiye. Ji ber vê yekê, bedewiya fîzîkî, yek jê xwezayî veya din jî ji aliyê mêran ve xweş tê yiyin. Ango taybetiyek e ku paşê dikare girildi. Dikare bête gotin, ji vê hêlê ve di theoreticia femînîst de “jinek zer nabe, li vir jineke nezan heye” û awaza ku vegotinê wekîrenkê jinê di nav xwe de digihîne û xwediyê cihekî girîete vediq. Pêşîn di çîrokê de jin afirînerek e ku ji hezkirinê ve afirandin. “Ya Duyemîn jî jin, her tiştê wê hezkirin û dilovaniyê ye. Her chi hatip serê Xezalê ji destê mêr hatiye serê wê lê dîsa jî lisana wê bi wi disewite, bi awayekî head li hemberî disekine. Em dikarin di vê çarçoveyê de wisa nîqaş bikin. Ji ber ku, li gor mêran, jin her du jî ne. So jin Diya dike ku ew wekî hevparê jiyana astiyane ne.
Em dikarin bibêjin ku xweşikbûna lehenga jin, Xezalê xweşikbûna jinan di feraseta mêran de xwedan wateyeke holîstîk e. Herwiha nivîskar li ser tişteki radiweste. Dikmek dibêje ku jin dema ku mezin bûn kiraseki sipî li xwe, paşê bi mêrekî head re dizwice herweha digihijê miradên xwe. Pergale xwe de wsa perverde için mercurial baviksalarî jinan dikin. Xezal, divê di malê de kar û xizmetan mêran pêk bîne û nivîskarî qet behsa ked û heqdesta jinê nekiriye. Konut mêtin ji aliyê civka baviksa çend piralî û pirrehend e ku eat hem mêtineke laşî hem de jî mêtineke giyanê. Ka bê ji berçiye jin di nav ew qas mêtina mêrî tu caran nabe sedema neyîniyên ku di nava malê de diqewimin. Lewma nivîskar di çîrokê behsa neheqiyekê dike lêbelê neheqî ciltte ikamet ediyor: Ji aliyê mêr ve tê xapandin. Berhemên candî wekî dîmen di hundirê wêneyan de övgü ten, da ku bi xwezayî ji wan re bêne tewandin û ew jî ji aliyê nirxên cicekê ve hatine tunekir. Lê polarbûna cinsi ya bingehîn ya da candê bêbersiv dimîne’dir.
Dawiyê, wateya ku di van wêneyan de cih digirin ne alavek, nerazîbûn, an jî perçeyek e Fikirî ku; lê çi form an kesayetiya cinsi tune-têgeha tekstnasî ji psikoanalîzê û theory wêjeyê vekiyaya, lêbelê pievaniya sereke û pievaniya ve conceptê ji binavkirina zayenda ku peyda dike tune. Ji ber vê yekê femînîzm bi pirsgirêka lêgerînê ve mijûl sole, bi vegera ve teori, wêneyê nêr-mê ya ku her weneyek tête bê kêmasi xizmeta rizgariyê dike. Dikare cewherê taybetî û tixûbbarên nanokiya wê binixumîne. Ji bo ve bi hêsantir bin, jin ku ew li bendê ne ku kêmasî xuya bikin û dîmeneke bêhempe ji cîhane re peşkêş bikin; ew jî gava ku bi cudabûnê re rûbirû dimînin mîna Xezale ne. Ji bo zilam ne ku ji nîşanên kêmbûnê dûr bixe. Em dizinin ku ew yedi yemek setinde. Di vê rewşê’de rewşa xeyalî ya jinêrenkê dîtbarî yê girîngiya “wêneyên jinan” bi aboriyê ve girêdayiye. De berhemên wekî dîmen di nav wêneyan deskin deri. Lê polarbûna cinsi ya bingehîn ya da candê bêbersiv baz. “Pirsên li ser çi/çi bû sedema tundiya jinê, çiqas “mêran”, “kevneşopî”, “avahiya baviksalarî” û hwd. di têgehan de lihevkirinekê ortaya çıkıyor. Nivîskar bi lehenga xwe ya jin Xezalê re jinê, îro ew qeweta xwe bi bêedaletî, navîn û bindestiya fermana baviksalari ve girêdide. Girêdana jinan ya li ser mêran di wate veya sosyolojik e qanûnî. Ji nêrîna mê di avabûna cukî ya baviksalar ya da kuş formu girişi, jin every ku diçe ji navendê dûr base û destnîşan dike ku ew maye.
Ji bo controlkirina zayenda jinê, şêwazên cihêrengên pergala baviksalarî jî hene. Ew dê sûd be ku meriv nêzîkî stereotipên Virgîniyê ku wê di bin navê zanistî de bilav kiribû. Pirsgirêk ew e ku her cand ew mîna laşekê jinan xuya dike, ew ne laşekê jinan e. Awayên ku pergala baviksalarî li ser laş ferz dike. Pergala baviksalarî, li ser laşê jinê wek yek jinavçêkirinê û keça ku ne bi destê welatparêziyê, ji aliyê din ve, cins alır ên mêr ceribandin. Functionên wekî xuyanakirina eat nêritiyê. Dini nav çikên paşvemayi’nde wekî du pirsgirêkên berfê binderini tespit edin; di wateya ku ew “Xwedaneke nebawer” e, derewan û xapînokeke serbaz e. Ji aliyekî din ve, ji ber kulaşê jinê û bi taybetî derziyê naye zanîn, xwînrê wê jî li ber çav e. Gava ku wer girtin, ew nîşanek xirabiyeke nenas “ciyawaz” be… Dema ku ew di bûyera vekiri de semboliktir, di pir Eşîran xwediyê jinê xwedan e’dir. Gundê ku xwediyê wê ye, dibêje ku ew dikare di ve biserke in “şerî” ve û xeterên nediyar bişopîne. Û ji tirsa ku ew dê nikaribe xwînê birijîne, wê bi kesekî ji koma mêrên kal re jî kir û çep e. Em base ku Freud di carço or sazûmana xwe de domdarî jinan dike. Mirovan argümanı kir ku hemû ceribandinên kevneşoperestiyê yên bi penîsê wî re, Freud yek ji awayên pejirandina hêza bav û mêr di fermana baviksalarî de bir “kikest”, destnîşan dike ku bi penîsê re evî. Virginbûn modeyên bi lêkerên xwerû yên ji bo jinan hatine paqijkirin. Ên wekî paqijbûn, bêsûc, bêteqilandin û masûmbûn. Ji bo ku mêr heya jina pênexin, nehêlin bibînin ku ew to skin hatine dorpeçkirin û ku jinên wan ji vê lîstikê zahf to skin xapandin ne gengaz e.
Windakirina virgîştiyê û hilweşînek e. Rexneya femînîst li ser nêrîna curtainsya keçaniyê ku yirika baviksalarî li ser jinê kiriye bar hêncet, exlaq û wekî paqijiya jinê dixuye. Ji bo vê tefeyê gelek rûdanên diltezîn an ne perde, wi ramanî pûç sole ku wê li ser jinan dik merca honor û paqijiyê. Tevgera jinên femînîst ger civet devi ji vê nêrîna xwe berde û bi cavekî din li jinê binhêre wekî ku jinê ne deri perde keçi sakalı, bi paqiya dili li jinê binihêre konut pirsgirêk holê. Xezal, dema ku bi mêrekî re bizwice û pê re razê digihişê miradê xwe. Herwiha bakîretiya xwe dide hezkiriyê xwe. Ye vebêjerê çîrokê tiştekê wisa li ser jinê bar dike, em têdigihîjin ku hismendiya wî hismediyeke baviksalariyê. Vebêjer çawa xwestiye jin wisa tefgeriya, jiyana lehenga xwe li gor hismendiya xwe afirandiye.
Di çîrokê nivîskar, lehenga xwe jin Xezalê bi hş û cand ji mêran re û laş û xwezayê ji jinan re ye vedibêje ku ew hatiye afirandin. Herweha laşê mêrkujê jin dema ku mirov hilberên candî yên nemir diafirîne. Meran di navbera mirovan û Xwedê de tekilî danîne. Dikmek tiştên ku peşkêş hene, jin skin bi destê mêran dikare bigihîje Xwedê. Polat, li ser Xezalê fantaziyeke mêranê ava kiriye. Chawa xwestibe, Xezal wisa tegeriyaye. Loma nivîskar mafê gotin û tefgerek nedaye lehenga xwe. Fantaziya xwe bi rêya Xezalê ve pêk aniye û herwiha Xezal jî bûye amûreke cins ji bo mêran. Nivîskar dîtin û ramanên xwe bi jineke welatparêz, kurdewar ve dixwaze nişandan bide. Em hismendiya nivîskar û ramanên wî yên li hemberî jinê, welatparêziyê, Şoreşgeriyê, kurdewariya wî sole. Li gor gotina vebêjer, ye civka me paşdemayî. Lewre Xezal dice saziyên neteweyî ji bo xwe bi peş ve bibe. Eğer bes neke xwe bi peş ve bibe hingî ise muhtemelen îxaneta hezkiriyê xwe jibîr bisiklettir. Lêbelê vebêjer paşdemayina jinê, bi xapandina mêrekî ve dide nişan. Nivîskar, lehenga xwe ya jin ew qas pasif afirandiye ku deriye wek dixuye.
Loqman Polat, ji vegotina bûyeran û ji rewşa jinê bêhtir xwestiyê idea û nirxandinên xwe yên li ser bekaret û îffeta jinê bîne zimên. Dema ku em nirxandinên nivîskar yên li ser mêran dinhêrin bi belemperî politik ne. Herwiha helwêstên wî li ser jinê jî bi wêdetir li ser pirsgirêkên jinê ranewestiyaye. Cilde behsa Xezalû hezkiriyê wê kiriye. Lewre bûyerên hatine serê her du hezkiriyan, ji me re skin behsa serboriyên wan kiriye. Polat, girîngî nedayê xusûsiyetên lehenga xwe ya jin, pasif hatiye hiştin û nivîskar girîngî nedaye taybetmediyên naskirina lehenga xwe ya jin. Di vê çîroka ku li ser lehenga jin hatiye barkirin de allegoryyeke qerfî heye. Herwisa vebêjer her çi qas xwestibe nirxên hukimdariya mêran biguhêrîne jî lêbelê di rastiya jiyana lehenga jin, Xezal de hukimdariya mêranê her didome û qet neguhêriye. Em dikarin bibêjin ku di rastiyê de pergala baviksalarî di cihê xwe de maye. Vebêjer, ji lehenga jin a di çîrokê de dixwaze tefgerên xwe şêweya civka di peserojê de xwestiye, karîturîze bike. Xezal wekî lehengeke idealîzî derkeve peş me. Vebêjer, lehenga jin ya di çîrokê de, Xezalê wekî lehengeke xurt nîşan nedaye û temam nekiriye.
Xezal ji xêncî nav, di çîrokê de naxuye. Her tisht li ser navê wê hatiye avakirin. Cilde em bi xwesikbûna wê, safbûna wê, basbûna wê dizanin. Lewma Xezal de pir qelsû pasif ve çîrokê. Ji xencî pasîfbûn û erotîzmeke hişk, gelekî qels têkîliye û evînekê bûye. Dikmek Jê pê de em Xezalê bi gotinên nivîskar nas. Nivîskar, mafê tefgerê û axaftinê nedaye lehenga xwe. Erotîzma di çîrokê de ku bi pevyên wek “sheva zifafê û virginity” ve hatiye sînorkirin. Ji ber vê ye ku erotîzma çîrokê li ser van peyvan hatine aavakirin. Konut peyv wekî îmaj, deri di serê zilaman de heye. Nivîskar, di vê çîrokê de jinên li ser têgahan ava kiriye: Keçanî (bekaret), di heman demê de namus û têgehên îfetî. Jin di çîrokê’de girêdayî exlaqû bekaretini ye. Heger jin bi exlaq be û keçaniya wê hebe, hingî bi qîmet dixuye. Di vê çîrokê de mêrxasiya jinê bi wê re ye, tê dîtin ku têgînên rûmet û xapînok ronîkirin tene. Di çîrokê de jin exlaq û cewhera xwe ya ji ber ku ew qas bi nirx e, tête hesibandin. Jin, di jiyan û tekiliyên cuikî de baldar in. Ew divê zindî bimîne nirxên xwestî yên wekî moralê, dirûtî û paqijiyê. Têkiliya di navbera “rûmet-parastînê û virgîbûnê” in di çîrokê, the land dike ku jin li ser wan functionsekê wê heye û ew tê diyakirin. Polat, di mezadê de cihê kur ramanên xwe li ser Virjîniyê ava kir, ji hêla dialogê qehremanî xwe ve line. Di çîrokê de lehenga jin Xezal, jiyana kevneşop-baviksalarî dijî û ew din nav sînorên ku ji ber sopa wî de hatine destnîşankirin, dimîne.
